Stomia – nowe życie

Szacuje się, że w Polsce żyje około 40 000 osób ze stomią. Co tak naprawdę o niej wiemy? Bardzo często jest to temat omijany i uważany za wstydliwy. Coraz szersze grono ludzi zarówno w Polsce jak i na świecie, boryka się z chorobami autoimmunologicznymi różnego typu, w tym dolegliwościami jelit. Warto poznać lepiej ten temat, ponieważ nie wiemy czy ktoś z naszego bliskiego kręgu znajomych, sąsiadka czy współpracownik, nie będzie miał omawianej stomii.

Jest ona połączeniem światła jelita grubego (kolostomia), cienkiego (ileostomia), ale również moczowodu (ureostomia) ze skórą. Proceder taki najczęściej wykonywany jest przy raku jelita grubego, moczowodów, chorobach zapalnych jelit czy też przy chorobie Leśniowskiego-Cronha. Wszystkie wymienione choroby mają podłoże autoimmunologiczne – nadreaktywność i zwalczanie swoich komórek jak w chorobach zapalnych, bądź niedostateczna obrona, jak w przypadku nowotworu. Pacjenci mogą mieć stomię tymczasową lub stałą w zależności od stanu jelit i odbytu, a także nerek i moczowodów. Sama stomia ma rozmiary od 2 do 5 cm i zbliżona jest wyglądem do błony śluzowej jamy ustnej. Umiejscowiona po lewej lub prawej stronie dolnej części brzucha wystaje ponad powierzchnię skóry na kilka do kilkudziesięciu milimetrów. Dotyk jej okolic nie powoduje bólu, gdyż nie jest ona unerwiona, ale może pojawić się krwawienie, którego nie powinniśmy się bać. 

W zależności od rodzaju stomii, wydalany produkt przemiany materii będzie miał inny wygląd: kolostomia = stolec normalny, stały; ileostomia = kał płynny lub półpłynny; ureostomia = mocz wypływa kroplami w tempie 1 kropla na 1 minutę. Stomia nie ma mięśni zwieraczy, dlatego nie jesteśmy w stanie kontrolować wydalania kału, moczu ani gazów. Z tego względu pacjenci zmuszeni są do stosowania worków stomijnych – specjalistycznych wyrobów medycznych, spełniających odpowiednie kryteria. Są szczelne dla wszelkiej wydostającej się treści, jednocześnie dostatecznie łatwe w użyciu, by pacjent mógł sam je sobie zmienić. Współczesne worki są praktycznie niezauważalne pod ubraniem.

W Polsce sprzęt stomijny, na który składają się worki i płytki jest w 100% refundowany, natomiast wyroby nazywane akcesoriami czyli: paski, pudry, pasty, półpierścienie, produkty do usuwania sprzętu stomijnego lub dla ochrony skóry wokół stomii wymagają posiadania odrębnego zlecenia lekarskiego. W tym przypadku refundacja nie jest już pełna i konieczna jest dopłata pacjenta. Zlecenie na sprzęt stomijny można uzyskać przy wyjściu ze szpitala lub dzięki pośrednictwu lekarza rodzinnego. Tak jak w przypadku pieluch wystawia się je na okres do 12 miesięcy lub na 6 miesięcy, jeżeli jest to przedłużenie wniosku przez pielęgniarkę lub jest to wniosek papierowy. Gdy złożono wniosek elektroniczny, nie ma konieczności potwierdzania go w NFZ, jednak jest to wymagane w przypadku tradycyjnych. Jednorazowo jest możliwość realizacji zlecenia na okres nie dłuższy niż pół roku. Oba rodzaje dokumentów można wykupić w sklepie medycznym prowadzącym obrót tego typu produktami.

Na chwilę obecną dostępne są różne rodzaje sprzętu stomijnego, a także coraz więcej nowych. Przyjrzymy się jego podstawowym rodzajom. Dzielimy go na jednoczęściowy – worek jest od razu z przylepcem, którym przyklejamy go na skórę brzucha oraz dwuczęściowy –  z płytką przymocowaną do stomii, do której doczepiamy do worek, a także z workiem zamkniętym lub otwartym. Dobór sprzętu zależy już od pacjenta. Najlepiej sprawdzić na sobie co jest najwygodniejsze i sprawdza się przy danym trybie życia. Najczęściej do kolostomii zaleca się sprzęt jedno- lub dwuczęściowy z workiem zamkniętym, do ileostomii dwuczęściowy z workiem otwartym, a do ureostomii sprawdzają się specjalistyczne worki z kranikiem, przez który wypływa mocz. Worka zamkniętego nie da się opróżnić i należy wymieniać go przy każdym zapełnieniu. Worek otwarty możemy opróżnić, prawidłowo umocowany nosić nawet 3-4  dni. Worki do kolo- i ileostomii mają system odprowadzający gazy by nie dochodziło do „balonowania” worka. Te przeznaczone do ureostomii zaopatrzone są w technologię zabezpieczającą przed cofaniem moczu. Początkowy etap  poszukiwania najodpowiedniejszego rozwiązania trwa około 3 miesięcy. Warto wtedy mieć przezroczyste worki, aby kontrolować ich zawartość i wygląd stomii. W późniejszym czasie można zaopatrywać się już w białe lub kolorowe. Sprzęt należy zmieniać w zależności do tempa zapełniania. Im bliżej odbytu znajduje się stomia tym wolniejsze jest zapełnienie, im dalej tym szybsze. Bardzo ważne jest prawidłowe pielęgnowanie skóry w miejscu, gdzie najczęściej przyklejany jest przylepiec jak i wokół samej stomii. Przy wymianie  powinno się mieć dostęp do bieżącej wody. Skóra wokół tego schorzenia to bardzo delikatna tkanka. Należy o nią wyjątkowo dbać: nie używać mydeł i tego typu kosmetyków, ponieważ mogą one dodatkowo działać drażniąco. Najlepiej stosować przeznaczone do tego preparaty, biały papier toaletowy lub kuchenne ręczniki. Oczyszczanie musi być dokładne, bo półpłynna wydzielina przy ileostomii zawiera enzymy, które mogą dodatkowo uwrażliwić skórę. Powierzchni wokół stomii, nie wolno oczyszczać mokrymi chusteczkami dla dzieci. Zawierają one substancje zapachowe i nawilżające, które mogą zmniejszyć właściwości klejące nowego worka lub płytki. Stomię i skórę wokół zaleca się oczyszczać jałowymi gazikami, przy czym niewielkie ilości krwi na gaziku nie są niczym dziwnym i nie powinno nas to martwić. Powierzchnię dokładnie osuszamy i dopiero do tak przygotowanej można nakleić nową płytkę lub worek. Część klejąca musi dobrze przylegać, nie może być zagnieceń i pofalowań. Płytka, jak i worek z przylepcem wymaga docięcia do wielkości otworu, co należy robić dokładnie i starać się by był on jak najbardziej przyległy, ale nie za ciasny. Pacjenci ze znacznym owłosieniem niekiedy muszą depilować miejsce wokół stomii. Pamiętać należy wtedy, by używać jednorazowej maszynki i nie stosować pianek do golenia ani kremów. Mogą one powodować podrażnienia, jak również zmniejszać przyczepność worka.

Posiadając stomię pacjenci żyją względnie normalnie. Wiele osób przebywających wśród nas może ją mieć, co dla nas jest niedostrzegalne, a tym bardziej niewyczuwalne. Krąży wiele mitów na temat stomii i życia z nią. Ludzie z taką przypadłością mogą uprawiać sport, nawet wyczynowo. Basen nie jest przeciwwskazaniem, gdyż noszone worki są wodoodporne i szczelne. Stomia, zwłaszcza jelit, nie zwiększa ryzyka żadnych zakażeń, w przypadku ureostomii jest lekko zwiększone ryzyko zakażenia pęcherza, lecz nowoczesne worki je minimalizują. Posiadając to schorzenie można podróżować i tak naprawdę jedyną niedogodnością jest przymus wymiany systemu. Zawsze jednak można zaplanować podróż tak, by mieć tę możliwość. Kolejnym mitem jest wykluczenie możliwości posiadania dzieci, ponieważ nie ma w tym przypadku większych przeciwwskazań. Wiele pacjentek prowadzi życie intymne, ma partnerów i dzieci. Problemy w tej kwestii pojawiają się bardzo rzadko. Warto jednak planując ciążę porozmawiać z lekarzem prowadzącym w celu ustalenia dalszego leczenia, bo to właśnie leki na pierwotną chorobę przewodu pokarmowego mogą być szkodliwe dla pierwszego etapu rozwoju dziecka i przebiegu ciąży. Dieta pacjentów ze stomią faktycznie może zmienić się po zabiegu. Powinna być urozmaicona i bogata w różne składniki. Można porównać tą dietę do diety pacjentów z chorobami przewlekłymi i metabolicznymi. Należy ograniczyć tłuste potrawy, a także te wysoce przetworzone, wprowadzić więcej warzyw i owoców oraz pić przynajmniej 2l wody dziennie. Powinno się również starać ograniczyć spożywanie produktów wzmagających wydzielanie gazów, spożywać produkty z bakteriami probiotycznymi lub stosować probiotyki, a także unikać pikantnych produktów oraz alkoholu.

Ludzie ze stomią świetnie sobie radzą i dobrze znają swój przewód pokarmowy, kontrolując go z powodzeniem. Dolegliwość ta to nie koniec świata, a raczej nowy początek. Życie nie jest może identyczne jak przed zabiegiem, lecz da się to wszystko opanować. Jest wiele stron poświęconych stomii i pomocy pacjentom z nią. Wszelkie pytania i wątpliwości warto kierować do Polskiego Towarzystwa Opieki nad Chorymi ze Stomią. Jest tam wiele artykułów poświęconych różnym problem pacjentów.