Odleżyny – lepiej zapobiegać, niż leczyć

Odleżyna to ognisko martwicy podlegające stałej eskalacji, które może obejmować nie tylko skórę (czyli tkankę powierzchniową), ale również tkankę podskórną, mięśniową, a nawet kości. Czynnikiem, który wpływa na ich powstawanie jest przede wszystkim dociskanie kości do podłoża. Z tego powodu odleżyny najczęściej pojawiają się u osób leżących, w takich obszarach jak: pośladki, okolice kości krzyżowej, pięty i kostki. W tych miejscach jest mało tkanki tłuszczowej, a warstwa między skórą i kośćmi jest cienka. Rysunek poniżej przedstawia jakie miejsca, są najczęściej narażone na powstawanie odleżyn.

Odleżyny są ranami ciężko się gojącymi i bardzo bolesnymi, a leczenie ich jest kosztowne i długotrwałe. Aby nie powstały kluczowa jest prawidłowa pielęgnacja pacjenta leżącego.

Pierwszym i kluczowym etapem jest obserwacja skóry chorego. Ocena jej stanu w miejscach najbardziej narażonych na odleżyny oraz ich okolic. Wszelkie zmiany koloru, czy  struktury skóry, a także jej bolesność w momencie nacisku, bądź obrzęk może świadczyć o predyspozycji do pojawienia się odleżyny. Już na tym etapie należy podjąć środki zapobiegawcze. Bardzo ważna jest pielęgnacja skóry chorego i higiena. Ciało chorego należy myć regularnie (przynajmniej 2x dziennie), najlepiej samą wodą z mydłem. Skórę przecieramy delikatną tkaniną i nie pocieramy nazbyt intensywnie. Wszelkie nadmierne tarcie skóry tkliwej, zaczerwienionej często powoduje powstanie rany, która może ulec nadkażeniu. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca narażone na kontakt z moczem i kałem. W tych obszarach skórę  musimy oczyszczać bardzo dokładnie. Następnie skórę chorego powinno się dokładnie osuszyć. Tak przygotowaną można pokryć kremem nawilżającym i ochronnym lub wszelkimi oliwkami i tłustymi produktami. Przy kupnie kremu warto zwrócić uwagę na skład. Preparaty godne polecenia zawierają tlenek cynku, argininę, ekstrakt z guarany (częste w żelach aktywizujących). Nie powinno stosować się tłustych olejów i zasypek jednocześnie. Starajmy się też unikać silnych detergentów i kosmetyków, które mogą dodatkowo drażnić skórę i powodować jej uszkodzenia.

Drugim ważny czynnikiem profilaktyki jest stosowanie specjalistycznych środków przeciwodleżynowych takich jak materace zmiennociśnieniowe, łóżka przeciwodleżynowe, podkłady, pionizery, maty czy poduszki. Przy pacjencie całkowicie leżącym wszystkie wymienione środki mogą okazać się ogromną pomocą dla opiekuna i chorego. Tego typu wyroby medyczne mają na celu zmniejszyć nacisk, jakie ciało osoby leżcej wywiera na płaską powierzchnię oraz rozkładają ciężar na całą płaszczyznę kontaktu ciała z podłożem. O wymienione wyroby warto zapytać lekarza, a także dokładnie czytać opisy ich przeznaczenia. Te spośród nich, które są wielorazowe można wynająć na okres użytkowania, ograniczając przy tym koszty zakupów.

Kolejnym ważnym etapem jest częsta i regularna zmiana pozycji osoby leżącej. Najlepiej co 1,5-2 godziny. Gdy na skórze w jednym miejscu pojawiają się jakiekolwiek zmiany należy zmieniać tak ułożenie ciała, by nie było ucisku na te strefy. Warto w trakcie takich zmian stosować maty poślizgowe lub płócienne podkłady, by nie dochodziło do uszkodzenia naskórka i nadmiernego tarcia. Pacjenta, który ma tylko w pewnym zakresie ograniczone możliwości ruchu, warto przekonać i zachęcać by również sam zmieniał pozycję np. bok na którym leży. Skórę najbardziej narażoną warto dłuższą chwilę masować i lekko oklepywać w trakcie aplikacji kremów. Zabiegi te pozwolą zwiększyć mikrokrążenie w tych miejscach. Masaż jednak nie powinien być wykonany na skórze już uszkodzonej bądź obrzękniętej.

W profilaktyce istotna jest również dieta. Temat ten jest rzadko podejmowany przez pacjentów i opiekunów, a niewielkie jej zmiany mogą dużo wnieść do szybszego leczenie i zapobiegania  pojawieniu się odleżyn. Uszkodzenia skóry mogą pojawiać się od mechanicznych czynników, ale również od wewnętrznych braków witamin i minerałów osoby niewłaściwie  odżywionej. Z brakami tymi skóra jest dużo bardziej podatna na pojawienie się odleżyn. Pacjent leżący nie powinien spożywać słodyczy i dużych ilości cukrów prostych, alkoholu, soli i wysoko nasyconych tłuszczów zwierzęcych. Zalecana jest dieta lekka z mięsem drobiowym. W momencie pojawienia się nawet niewielkiej zmiany odleżynowej chory powinien przyjmować większe ilości białka. Dieta powinna być wtedy wysokobiałkowa, wysokokaloryczna i pełnowartościowa by organizm miał odpowiednie składniki i energię do walki z chorobą.